blogs en interviews
Laatst gewijzigd op: 23 oktober 2017 | Geschreven door: buromiddeldorp

Innovatie in Medezeggenschap?

Informatie en Communicatie Technologie. Dat is de betekenis van die veelgebruikte afkorting ICT, waarmee we de technologische vernieuwing van de laatste dertig jaren aanduiden. ICT heeft de manier waarop wij werken drastisch veranderd. Kantoren zien er anders uit, fabrieken functioneren anders, het onderwijs … Wat is er niet door de ICT-revolutie gegrepen de afgelopen decennia?

Informatie en Communicatie zijn ook twee sleutelbegrippen in de medezeggenschap. Die draait immers om een goede en tijdige informatieverstrekking en constructief overleg. Toch is de medezeggenschap van de 21e eeuw nog nagenoeg dezelfde als in de vorige eeuw. Ondernemingsraden zijn nog altijd veel tijd kwijt met vergaderen, met proberen te doorgronden wat de bestuurder beweegt en van plan is en hoe de collega’s daarover denken. Voor een deel komt dat, denk ik, omdat ondernemingsraden hun bestaan danken aan een wet, die sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw in essentie niet is gewijzigd. Voor een deel komt dat ook, omdat ondernemingsraden voor hun innovatie afhankelijk zijn van de medewerking van hun bestuurder. Noodzakelijke kosten voor de medezeggenschap zijn verplicht door de ondernemer te dragen, zegt de WOR. Maar kosten voor experimenten of vernieuwing … Zoals bij elke vernieuwing gaan ook hier de kosten voor de baten uit. Dus een ondernemingsraad die nieuwe technologie wil uitproberen ten behoeve van betere (of efficiëntere) medezeggenschap moet vaak met een goede businesscase komen, om de bestuurder te overtuigen.

Maar het tij begint nu toch wel te keren. Allereerst zijn ict-oplossingen steeds goedkoper geworden. De tijd dat ICT-projecten altijd het veelvoudige kostten van de oorspronkelijke offerte, lijkt voorbij. Maar bovendien: er zijn inmiddels vele beproefde oplossingen voor deelproblemen beschikbaar, die vaak zelfs gratis zijn te downloaden.

De vernieuwing zit hem doorgaans niet zozeer in de vorm van medezeggenschap: een gekozen vertegenwoordiging van de werknemers in een onderneming, die zich samen met de directie buigt over toekomst en welzijn van de onderneming en daarbij zoveel mogelijk de belangen van zijn kiezers probeert recht te doen. Er zijn wel voorbeelden van organisaties die het anders willen doen (het meest tot de verbeelding sprekend in dit verband is Google), door medewerkers rechtstreeks met de directie te laten communiceren, maar die stranden toch op een ander element dat in de medezeggenschap van belang is: macht! Een onbevangen discussie tussen directie en medewerkers loopt in laatste instantie toch altijd stuk op het feit dat de directeur/het management altijd het laatste woord heeft. Deze macht vraagt om een tegenmacht en die is in ons systeem van arbeidsverhoudingen gevormd door de wettelijke basis onder de OR. De rechten die een OR heeft zijn moeilijk over te dragen naar alle medewerkers individueel. Een vorm van vertegenwoordigende medezeggenschap blijft dus de beste garantie dat werknemersrechten en –belangen worden meegewogen bij belangrijke besluiten in en over een onderneming.

ICT kan echter wel een belangrijke bijdrage leveren aan het proces van medezeggenschap. Wij zien die bijdrage op een drietal vlakken:

  1. Verbetering van het proces van medezeggenschap. Ondernemingsraden besteden veel tijd aan vergaderen. Dat betekent vaak extra reizen, werktijd opofferen, stukken lezen en luisteren naar en afstemmen met collega OR-leden. Een goede stroomlijning van dit proces, met een heldere archieffunctie, agendering en verslaglegging kan veel efficiencywinst opleveren. En de kwaliteit van de OR-besluiten verhogen! Er is sinds kort een tool beschikbaar, die dit voor je regelt: Slimr® Vergaderen. Maar ook het verkiezingsproces is vaak tijdrovend. Verschillende tools bieden OR-en een compleet geautomatiseerd verkiezingspakket. Met dit soort tools wordt het steeds meer mogelijk dat OR’s zich concentreren op de inhoud van hun werk en alle ruis die rond vergaderingen en verkiezingen hangt naar de achtergrond weten te dringen.
  2. Verbetering van de communicatie met anderen. Vooral de achterban is voor veel OR’s een groot vraagteken: je weet niet wat men belangrijk vindt. Vaak komt een OR pas in gesprek met mensen als ze ergens ontevreden over zijn. Maar dat geeft wellicht een vertekend beeld. Er zijn tal van communicatietools op de markt, die een OR helpen dit probleem op te lossen. Zo zijn er diverse mogelijkheden om op simpele wijze enquêtes op te zetten die mensen vragen naar hun mening. Of filmpjes te maken, die de OR-boodschap op een aantrekkelijke manier vertellen.
  3. Verbetering van de persoonlijke ontwikkeling van OR-leden. Een gezaghebbende OR steunt op kundige leden en de meeste ondernemingsraden gaan daarvoor eens (of enkele keren) per jaar samen op cursus. Maar het meeste leer je in de praktijk van het dagelijkse OR-werk. E-learning maakt het mogelijk te reflecteren op je dagelijkse ervaringen in de OR en de verdiepende kennis beschikbaar te hebben op het moment dat het ook echt nodig is. Een digitale leeromgeving, gebaseerd op een netwerk van mensen die met dezelfde dingen bezig zijn, helpt daar enorm bij. Digitale leeromgevingen zijn er in verschillende soorten en maten. Er is er zelfs een die zich exclusief richt op wat OR-leden aan ondersteuning en leermiddelen nodig hebben: NIVOR.
Hans Hautvast

Hans (1954) is politicoloog en bedrijfskundige en heeft zich gespecialiseerd in strategisch gedrag van mensen in organisaties. Als begeleider van ondernemingsraden, maar ook als manager en bestuurder heeft Hans veel ervaring met onderhandelen en beïnvloeden, vooral in de context van veranderingen en reorganisaties. Ook is hij goed ingevoerd in praktische bedrijfsvoering. Voor hij OR-Coach.nl startte werkte hij onder andere jarenlang als trainer, consultant en manager bij Schouten & Nelissen en was hij directeur bestuurder van FNV Formaat. Hans is een ervaren trainer/consultant, heeft ruime bestuurlijke ervaring, is als mediator en bemiddelaar veelvuldig betrokken bij beslechten van geschillen op het gebied van sociale plannen, is voorzitter van verschillende adviesorganen en organiseert workshops en conferenties. Hij schreef onder andere het standaardwerk ‘Inzicht in de OR bij de overheid’ en ‘Leiderschap en Medezeggenschap’ .