OR-invloed & de WOR

Het recht van instemming en advies kent iedereen. Maar de WOR biedt OR’en nog veel meer mogelijkheden om invloed uit te oefenen. Bijvoorbeeld bij het tegengaan van discriminatie of het bevorderen van naleving van arbo-voorschriften en arbeidsvoorwaarden. Toch maken maar weinig OR’en daar genoeg gebruik van. Zonde, want je kunt er veel profijt van hebben. In dit interview geeft medezeggenschapsexpert Her Grimbergen tips & advies voor meer invloed.

Welke WOR-rechten krijgen niet de aandacht die ze verdienen?

Artikelen 24, 28 en 32. Overigens constateerde de commissie Donner al in 2009 dat deze rechten onvoldoende door ondernemingsraden worden benut. Dat is helaas niet veranderd.

Wat gaat er fout als een OR onvoldoende gebruikmaakt van het recht om een goed arbeidsomstandighedenbeleid te stimuleren?

Van een fout wil ik nog niet spreken. Maar ondernemingsraden maken te weinig gebruik van hun controlerende bevoegdheden. Ik heb dat gezien bij een draadstaalbedrijf waar veel arbeidsongevallen plaatsvonden. De OR durfde te weinig. Door artikel 28 én het instemmingsrecht voor arbobeleid te combineren, zorgde deze OR er uiteindelijk toch voor dat dit onderwerp beter op de kaart kwam te staan. En met resultaat. Ik durf rustig te zeggen dat de inzet van deze OR ertoe bijgedragen heeft dat het aantal arbeidsongevallen fors is gedaald.

Welke voordelen heeft een OR om die minder bekende WOR-rechten te gebruiken?

Als je artikel 24 van de WOR goed gebruikt, weet je als OR wanneer je advies- en instemmingsaanvragen kan krijgen. Dan kun je daar meteen je agenda op aanpassen en hoef je niet te soebatten over de tijdsbesteding.  De bevorderende taken van artikel 28 bieden OR’en de mogelijkheid om een rol te spelen als het gaat om de naleving van de cao & arbeidsvoorwaarden en zorg voor het milieu. Tot slot is ook artikel 32 is een mooi artikel. Het biedt OR’en de mogelijkheid om een overeenkomst te maken waarin je zo ongeveer alles af kunt spreken wat buiten de lijntjes van de WOR valt.

Kan je een voorbeeld geven van een OR die resultaat heeft geboekt door van de minder bekende WOR-rechten gebruik te maken?

Ik heb onlangs een OR begeleid die erg begaan was met milieubeleid binnen hun stichting. Met behulp van cirkels van betrokkenheid en invloed hebben ze een compleet milieuplan voor alle 25 vestigingen opgesteld. Van een beleid om medewerkers minder in de auto en meer in het openbaar vervoer te krijgen tot en met het gebruik van plastic en gescheiden afvalinzameling op de werkvloer. Misschien waren ze zich hiervan niet bewust, maar hier komt dan wel dat vierde lid van artikel 28 om de hoek kijken.

Kun je een voorbeeld geven van een OR die aan de hand van de WOR discriminatie binnen de organisatie is tegengegaan?

In de praktijk vindt discriminatie verborgen plaats. Bewijs dan maar eens dat het discriminatie is. Daar kan de OR een hele zware dobber aan hebben. Ik heb weleens discussies binnen een productiebedrijf meegemaakt over ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen. Daar heeft de OR – in samenwerking met de bonden – veel in kunnen betekenen. Overigens is deze discussie nog altijd niet ten einde.

Heb je tips voor OR’en om meer uit die onbekende rechten te halen?  

Heb lef en teken je eigen netwerk. Niet alleen met de formele lijnen zoals bestuurder of HR, maar ga ook eens met de collega’s van andere OR’en praten. En denk zelf eens na over de zwakke en sterke kanten van je bedrijf. Maak eens een SWOT-analyse en leg die eens aan je bestuurder voor. Waar ben je goed in als bedrijf? Waarin niet? Dat levert altijd een leuke discussie op. En tenslotte: maak nu eens van je artikel 24-bevoegdheid een benen op tafel-overleg.

De WOR bestaat 70 jaar. Welke trends zie je in medezeggenschapsland?

Ik zie steeds vaker dat er met vormen van medezeggenschap wordt geëxperimenteerd. Deep democracy is een trend. Ook wordt de laatste tijd medezeggenschap in kleinere groepen zo laag mogelijk in de organisatie ingevoerd. Tot slot zie ik nog een verandering aankomen. Als per 1 juli aanstaande de cliëntenraden meer bevoegdheden krijgen door de wijzigingen per die datum in de WMCZ, dan zullen OR’en en cliëntenraden elkaar meer in de medezeggenschap tegenkomen. Het zal niet leiden tot één nieuw MZ-orgaan, maar wel tot een betere bediening van werknemer en cliënt. Als de cliënt geen goede zorg krijgt, zou dat dan niet het gevolg kunnen zijn van te hoge werkdruk onder werknemers?

Voldoet de WOR nog aan het huidige ondernemingsklimaat en arbeidsmarkt?

Als de wetgever de WOR zó kan ontwikkelen dat deze is aangepast op individuele wensen en een flexibele arbeidsmarkt, dan heeft deze WOR zeker toekomst. Maar de wetgever en sociale partners moeten zich hiervan wel bewust zijn. Een schone taak dus voor de SER en zijn Commissie Bevordering Medezeggenschap om hierin voorwerk te doen.

Welke ontwikkeling(en) in de WOR voorzie je in de toekomst?

 OR’en gaan een belangrijkere rol spelen wat betreft arbeidsvoorwaarden. Die beweging is al in gang gezet. Achttien procent van de beroepsbevolking is lid van een vakbond. En dat aantal daalt nog verder. Terwijl maar liefst 83 procent van de bedrijven onder een cao valt. Dat betekent dat de bevorderende taak vanuit de WOR in gewicht zal toenemen.

Een andere ontwikkeling zie ik op de arbeidsmarkt, zeker na het recente advies van de commissie-Borstlap. 36% van de Nederlandse beroepsbevolking zijn flexwerkers. Oog voor hen te hebben zal in toenemende mate een taak van de OR worden. En dat alles kan in een convenant geregeld worden, denk aan artikel 32.

Meer weten over de invloed van de OR en de onbekende rechten? Op 14 april 2020 geeft Her Grimbergen een workshop hierover tijdens het congres OR Invloed.