Beeldschermwerk

Langdurig werken met een computer brengt bepaalde risico’s mee. Zo bestaat de kans dat medewerkers klachten aan arm, nek en schouders ontwikkelen (KANS), last krijgen van hoofdpijn of klachten aan hun ogen. Als er niet tijdig wordt ingegrepen, kan dit zelfs langdurige arbeidsongeschiktheid veroorzaken. Daarom zijn in het Arbeidsomstandighedenbesluit specifieke regels en richtlijnen voor beeldschermwerk opgenomen. Bekijk in deze checklist wat de regels zijn, of uw organisatie hieraan voldoet en wat uw verantwoordelijkheid is als ondernemingsraad.

Wat is beeldschermwerk?

Volgens het Arbobesluit is een beeldscherm een alfanumeriek of grafisch scherm. Maar niet al het werk dat medewerkers doen met een beeldscherm, valt volgens dit besluit onder beeldschermwerk. Zo valt werken met bestuurdersplaatsen op machines, draagbare systemen die geen vast onderdeel zijn van de werkplek (zoals smartphones), rekenmachines en kassa’s hier bijvoorbeeld niet onder.

De regels voor beeldschermwerk gelden bovendien alleen als een werknemer minstens twee uur per etmaal achter het beeldscherm werkt.

Opstelling werkplek

De werkplek waar werknemers beeldschermwerk uitvoeren, moet aan een aantal eisen voldoen. De werknemer moet recht kunnen zitten, op een stabiele stoel. De stoel moet een in hoogte verstelbare zitting en een in hellingshoek verstelbare rugleuning hebben. De werktafel heeft de juiste hoogte, is groot genoeg en reflecteert niet te veel. De armen en schouders van de werknemer moeten los kunnen hangen, maar hij moet zijn armen kunnen laten rusten op het tafelblad of op armleuningen. Als de medewerker zijn voeten niet plat op de grond kan zetten, krijgt hij een voetensteun. Daarnaast moet:

er voldoende licht zijn en een passend contrast tussen beeldscherm en omgeving;
het licht niet hinderlijk reflecteren in het beeldscherm;
de apparatuur geen hinderlijk geluid maken;
de apparatuur niet te veel warmte produceren.

Beeldscherm

Voor de belasting van de ogen en een goede lichaamshouding, is het beeldscherm zelf cruciaal. Let hierbij in ieder geval op de volgende punten:

Het beeldscherm moet op minstens 50 cm afstand van de ogen staan, de hoogte moet verstelbaar zijn.
De tekens op het beeldscherm moeten groot genoeg, scherp en stabiel zijn.
Het beeldscherm is mat: het glanst en spiegelt niet.
De gebruiker kan het contrast zelf aanpassen.
De gebruiker kan het beeldscherm zelf verplaatsen, verstellen en kantelen.

Toetsenbord

Voor de houding en de belasting van de handen, armen en schouders is het toetsenbord belangrijk. De indeling van het toetsenbord moet voor de gebruiker logisch zijn. Om de leesbaarheid te garanderen, moeten de symbolen op de toetsen voldoende contrasteren met de achtergrond en moet het oppervlak mat zijn. Voor een goede werkhouding moet het hellend geplaatst kunnen worden. Ook moet de gebruiker voldoende ruimte hebben voor zijn armen en handen. Om zijn armen niet te veel op te hoeven tillen, is het belangrijk dat het toetsenbord niet te dik of te hoog is.

Ook een wettelijke vereiste is dat het toetsenbord geen geheel vormt met het beeldscherm. Een laptop moet dus een extern toetsenbord krijgen.

Computermuis

Verkeerd of overmatig gebruik van de computermuis of werken met een muis die niet ergonomisch ontworpen is, kan een belangrijke oorzaak zijn van KANS. Een goede klassieke muis is zo plat mogelijk – in ieder geval platter dan 4 cm – en heeft geen scherpe hoeken. Hij is neutraal van vorm en zowel met de linker- als de rechterhand te gebruiken. Sommige gebruikers hebben sterke voorkeur voor een draadloze muis, zodat ze vrijer zijn in hun bewegingen. Ook de instelling van de muis is belangrijk. Een te snel ingestelde muis zorgt voor ergernis en extra spierspanning. Bij een te langzame instelling moeten gebruikers juist te grote bewegingen maken. Het beste is als medewerkers zelf de snelheid van hun muis kunnen instellen.

Er zijn verschillende soorten computermuizen op de markt, zoals muizen in de vorm van een bal of een pen. Deze kunnen voor werknemers – al dan niet met dreigende KANS – gezonder zijn om mee te werken.

Documenthouder

Een documenthouder zorgt ervoor dat de werknemer zijn nek niet steeds gedraaid hoeft te houden en helpt hem zo een gezonde werkhouding vast te houden. Er moet voldoende ruimte zijn op de werktafel zodat de werknemer de houder kan plaatsen waar dat voor hem of haar het prettigst is. Hij moet de documenthouder zelf in hoogte en hellingshoek kunnen verstellen.

Software

De gebruiksvriendelijkheid van een computer hangt niet alleen af van het apparaat en de hulpmiddelen, maar ook van de software. De programmatuur moet:

passen bij de uit te voeren taak en gemakkelijk te gebruiken zijn;
zijn aangepast aan het kennisniveau van de gebruiker en deze informatie verschaffen over het gebruik ervan;
aan de ergonomische beginselen voldoen.

De software mag ook geen controlemechanisme gebruiken zonder dat medewerkers daarvan op de hoogte zijn. Een regeling die ziet op controle op aanwezigheid, gedrag of prestaties van medewerkers is instemmingsplichtig, zo bepaalt artikel 27 van de WOR.

Werktijd

Het is belangrijk dat de wettelijke maximale arbeidstijdenregels en de minimale rusttijden in de gaten worden gehouden. Hoe langer een medewerker een beeldschermwerk uitvoert, hoe groter de kans op klachten. Wettelijk is bepaald dat medewerkers na maximaal twee uur hun beeldschermwerk moeten afwisselen met ander werk of met rusttijd.

Voorlichting en onderzoek

Als werknemers voor het eerst in uw organisatie beeldschermwerk gaan doen, is de bestuurder verplicht om hen een onderzoek van ogen en gezichtsvermogen aan te bieden. Ook daarna moet hen op gezette tijden deze gelegenheid worden geboden. Krijgt een werknemer als (mogelijk) gevolg van beeldschermwerk klachten, dan moet dit natuurlijk ook onderzocht worden. Klachten kunnen voortkomen uit ver- of bijziendheid, maar ook uit andere gezichtsstoornissen.

Blijkt uit onderzoek dat de werknemer een beeldschermbril nodig heeft, dan is de werkgever verplicht deze kosteloos te verstrekken.

RI&E & instemmingsrecht

In de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) moet expliciet aandacht worden besteed aan beeldschermwerk. De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht wat betreft de RI&E en het plan van aanpak. In het plan van aanpak moet per risico de te nemen maatregel staan. Let hierbij met name op de gevaren voor de fysieke en psychische belasting en het gezichtsvermogen.

Ga zelf ook richting achterban aan de slag met beeldschermwerk en de bijbehorende arbo-risico’s, stimuleer dat medewerkers betrokken worden en zelf mee kunnen denk over oplossingen.