Evaluatie verkiezingen

Wie evalueert?

De ondernemingsraad is volgens de wet zelf verantwoordelijk voor het organiseren van de verkiezingen. Het ligt voor de hand dat de OR de verkiezingen dan ook zelf evalueert. Soms is er een speciale verkiezingscommissie in het leven geroepen en dan is het logisch dat samen met deze commissie te doen. U kunt dit vastleggen in uw reglement.

Richt een verkiezingscommissie op. Deze commissie kan zich toeleggen op de organisatie en evaluatie van de verkiezingen. Dat bespaart de OR veel tijd zodat belangrijke OR-activiteiten gewoon door kunnen gaan tijdens de verkiezingsperiode.

Zittingsperiode

Ondernemingsraden kunnen volgens de wet kiezen uit verschillende opties als het gaat om de zittingsperiode. Meestal treedt de hele ondernemingsraad na een periode van drie jaar af en volgen er verkiezingen voor alle zetels. Maar u mag er ook voor kiezen om na een termijn van twee jaar of vier jaar tegelijk af te treden. Of u kunt kiezen voor een periode van vier jaar, waarbij elke twee jaar de helft van de zetels vrij komt. De evaluatie van de verkiezingen is meestal het moment om nog eens goed na te denken welk stelsel van zittingsperiode het beste bij uw organisatie past. Als uw OR van plan is de zittingsperiode te wijzigen, moet u er wel voor zorgen dat uw OR-reglement tijdig en juist wordt aangepast.

Integraal of kiesgroepen

In uw eigen OR- of verkiezingsreglement staan de spelregels rond de verkiezingen van de OR. U heeft een keuze gemaakt voor integraal kiezen of via kiesgroepen. Integraal betekent dat iedereen in de organisatie voor elke kandidaat kan kiezen. Kiesgroepen maken het mogelijk de medezeggenschap voor specifieke, vaak min of meer losstaande onderdelen van de organisatie te waarborgen. Hierbij valt te denken aan bepaalde vestigingen, maar ook specifieke functiegroepen.

Heeft u de juiste keuze gemaakt? Kijk op basis van de evaluatie of het OR- of verkiezingsreglement moet worden aangepast.

Lijsten- of personenstelsel

U heeft een keuze gemaakt voor een personen- of een lijststelsel. Bij het lijstenstelsel verenigen kandidaten zich op lijsten. Er kunnen verschillende vakbondslijsten en vrije lijsten zijn. Bij de uitslag kijkt u naar het totaal aantal stemmen dat op een lijst is uitgebracht en hoeveel zetels dat oplevert voor elke lijst. Bij het personenstelsel komen de kandidaten meestal op alfabetische volgorde op het stembiljet. De kiezer brengt zoveel stemmen uit als er OR-zetels zijn. De zetels gaan naar de kandidaten met de meeste stemmen. Deze wijze van kiezen is erg geschikt voor kleinere organisaties. Kijk bij uw evaluatie of het door u gekozen stelsel nog voldoet.

Werving van kandidaten

Sommige ondernemingsraden hebben een uitgekiende wervingscampagne om voldoende kandidaten te krijgen. Zij stellen een plan op waarin doelen, stappenplan, communicatiemiddelen, tijdschema en takenverdeling staan. Dit is natuurlijk makkelijk te evalueren. Zijn de doelen gehaald en heeft u zich aan het plan gehouden? Heeft u geen wervingsplan, dan kunt natuurlijk kijken naar het aantal kandidaten. Was er veel belangstelling. Had u minimaal het aantal kandidaten dat nodig was om te stemmen? Zo niet, hoe zou dat kunnen komen?

Probeer de kandidaten voor de OR ruim een jaar voor de verkiezingen te werven. Mensen willen de tijd hebben om na te denken of ze voor meerdere jaren het OR-werk willen doen.

Definitie kiesgerechtigd en verkiesbaar

Iedereen die een arbeidsovereenkomst heeft en minimaal drie maanden in de organisatie werkzaam is, is kiesgerechtigd en kan dus stemmen bij OR-verkiezingen. Ook langdurig zieke werknemers en elders gedetacheerden behouden hun kiesrechten. Maar zijn er bij u in de organisatie veel medewerkers met kortere contracten? Wilt u dat zij de volgende keer ook mee mogen stemmen? Kijk dan of u het OR- of verkiezingsreglement moet aanpassen. Hetzelfde geldt voor verkiesbare kandidaten. Normaal gesproken kunnen werknemers die minstens drie maanden in de organisatie werken zich verkiesbaar stellen. De periode waarin werknemers eventueel zijn gedetacheerd bij een andere organisatie telt ook mee. De OR mag in zijn reglement ook een kortere periode opnemen.

Digitaal stemmen?

U kunt met papieren stembiljetten uw OR kiezen, maar ook via digitale verkiezingen. Als veel mensen op locatie werken, is het lastiger om met papieren stembiljetten te werken. Er moeten dan overal stembussen staan, die op tijd neergezet en opgehaald moeten worden. Dan is digitaal stemmen handiger.. Om digitaal te stemmen, dient u een software pakket of een online tool aan te schaffen. Een goed voorbeeld van een online verkiezingstool is OR Vote.

Of u nu kiest voor papieren stembiljetten of een digitaal systeem, bekijk altijd bij de evaluatie van de verkiezing of de manier van stemmen bevallen is.

Verloop en opkomst

Bij het verloop van de verkiezingen kan er het nodige misgaan. Wist iedereen wanneer er gestemd kon worden? Werd er overal goed gebruikgemaakt van het stemrecht of waren er afdelingen of vestigingen waar mensen nauwelijks gingen stemmen? Was de communicatie over de stemming duidelijk of waren er veel ongeldige stemmen? Hadden werknemers of kandidaten veel vragen over de verkiezingen? U kunt dit allemaal bij de evaluatie betrekken.

Reserveleden

Waren er meer kandidaten dan vacatures? Misschien is het dan handig de kandidaten te vragen of ze ook beschikbaar zijn in het geval van tussentijdse vacatures in de ondernemingsraad. Het komt vaak voor dat OR-leden tussentijds vertrekken, bijvoorbeeld omdat ze een andere baan krijgen. Maar elke keer voor een vacature compleet nieuwe verkiezingen houden is een hoop werk. Daarom kunt u in het OR-reglement opnemen dat bij het vrijkomen van een zetel de niet gekozen kandidaten in aanmerking komen voor deze zetel. Zorg dan wel dat in het OR- of verkiezingsreglement is geregeld dat dit kan. Rangschik de reserves (of ‘opvolgende leden’), zo nodig per kiesgroep, op het aantal stemmen dat is uitgebracht en geef hen door wie er op welke positie op de reservelijst staat. Indien u dit wilt implementeren in uw organisatie dan moet dit wel eerst algemeen bekend worden gemaakt aan uw achterban.

Communicatie over de procedure

Tijdens de verkiezingsprocedure zijn er meerdere momenten waarop de achterban, bestuurder, vakorganisaties en de kandidaten (of lijstindieners bij het lijstenstelsel) op de hoogte gesteld moeten worden. Zijn bestuurder, achterban en vakorganisaties tijdig (uiterlijk 13 weken voor de verkiezingen) op de hoogte gebracht van datum en tijdstip van de verkiezingen en van het bekendmaken van de lijst van kiesgerechtigden en verkiesbaren? Geldt dat ook voor het bekendmaken van de kandidatenlijsten twee weken voor verkiezingen aan bestuurder, achterban, vakorganisaties en de kandidaten zelf, dan wel de indieners van de kandidatenlijsten? Is de uitslag van de verkiezingen ook aan al deze partijen bekendgemaakt?

Al deze communicatie kan een hoop werk zijn., het kan dan ook handig zijn om dit de volgende keer uit te besteden aan een verkiezingscommissie.

Bezwaren

Werknemers mogen bezwaar aantekenen tegen de verkiezingsprocedure of de verkiezingsuitslag. Was het verloop van de stemming niet goed? Ging er iets mis met de uitslag? Bij een evaluatie is het goed om te kijken of er bezwaren waren en of ze terecht waren. Zorg ook dat de bezwaarmakers hun bezwaren schriftelijk indienen, netjes een bevestiging krijgen en natuurlijk binnen een redelijke termijn ook een antwoord van de OR of de verkiezingscommissie ontvangen.