Onderhandelen over arbeidsvoorwaarden

Steeds vaker onderhandelt de ondernemingsraad met de bestuurder over de arbeidsvoorwaarden. Dit was oorspronkelijk alleen een taak voor de vakbonden, maar de OR heeft hier door de jaren heen een grotere rol in gekregen. Als OR staat u dichter bij de organisatie en de medewerkers en dat heeft zo zijn voordelen. Maar onderhandelen over arbeidsvoorwaarden is niet makkelijk: u moet sterk in uw schoenen staan en voldoende kennis in huis hebben. Wat uw OR allemaal moet weten over het onderhandelen over arbeidsvoorwaarden, leest u in deze checklist.

WOR en arbeidsvoorwaarden

Als ondernemingsraad heeft u volgens artikel 27 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) instemmingsrecht over regelingen voor bepaalde, vaak secundaire arbeidsvoorwaarden. Het gaat hier vooral om regelingen voor het voltallige personeel in uw organisatie, of (grote) groepen daarvan. Denk bijvoorbeeld aan:

de pensioenregeling;
werktijden en vakantieregelingen;
of de winst- of bonusregeling.

Specifieke arbeidsvoorwaarden gericht op één enkele medewerker zijn voor de OR niet instemmingsplichtig.

Cao of avr

Voordat u aan de slag gaat met de onderhandelingen, is het goed om eerst te onderzoeken of uw organisatie onder een bepaalde cao valt. In dat geval is er nog maar weinig (of zelfs helemaal geen) ruimte om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden, omdat de meeste afspraken al in de cao zijn vastgelegd. Als er een cao van toepassing is, dan is er alleen ruimte om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden:

waarover in de cao geen inhoudelijke afspraken zijn gemaakt;
waarover de cao een uitwerking of aanvulling naar de bestaande OR-en bij organisaties delegeert;
van personeel dat niet onder de cao valt.

Lees meer over arbeidscontracten en arbeidsvoorwaarden in deze checklist.

Bevoegdheid

Ook al vertegenwoordigt de OR het personeel in de organisatie, betekent dit niet automatisch dat u bij afwezigheid van een cao mag onderhandelen over arbeidsvoorwaarden. Dit kan alleen als de bestuurder bereid is om de OR tot exclusieve onderhandelingspartner aan te wijzen en dit schriftelijk vast te leggen in een convenant. Let op: de bestuurder is dit niet verplicht! Artikel 32 lid 2 van de WOR geeft de bestuurder de mogelijkheid om de OR meer bevoegdheden toe te kennen. Als hij dit doet, dan moet hij dit ook doorgeven aan de Bedrijfscommissie.

Wijzigingsbeding

De OR is niet zomaar bevoegd om namens het personeel te onderhandelen over nieuwe
arbeidsvoorwaarden. Het is daarom verstandig om eerst een mandaat van de achterban te krijgen voordat de OR begint. Staat er een eenzijdig wijzigingsbeding in de individuele arbeidsovereenkomsten, dan kan de bestuurder zonder instemming van het personeel de arbeidsvoorwaarden wijzigen. In dat geval is er niet expliciet een mandaat voor de OR nodig.

Het juiste team

De OR is vaak een van de belangrijkste gesprekspartners van de bestuurder. Maar een onderhandelingspartner is wel even wat anders. Voor een sterke onderhandelingspositie moet de OR zich goed voorbereiden: branchegegevens verzamelen, andere cao’s en avr’en bekijken en uw onderhandelteam samenstellen. Ga niet als voltallige OR aan tafel zitten met de bestuurder, maar stel een team van specialisten samen die de gesprekken voert. Wie kan het beste het woord voeren en wie heeft er genoeg kennis in huis? Variatie aan kennis en kunde is van belang, dus let hier goed op.

Alle zaken op orde

Als u het team heeft samengesteld, kunt u zich gaan voorbereiden op de gesprekken. Let bij de voorbereiding op de volgende punten:

Zorg dat u alle ins en outs van het arbeidsvoorwaardenreglement (avr) kent en dat u weet wat er financieel haalbaar is. Gebruik uw informatierecht om informatie op te vragen om meer inzicht te krijgen in de financiële situatie van de organisatie.
Schakel een (extern) expert in. Onderhandelen over arbeidsvoorwaarden is een vak apart en niet iets dat de OR zomaar zonder externe adviseur zou moeten doen. De expert kan uw kennisniveau op peil krijgen om en u ondersteunen om sterk aan de gesprekken te beginnen.
Verzamel van tevoren wat input en test dit onder uw achterban. Hoe staan zij tegenover deze plannen? U kunt hier een enquête voor uitzetten of gesprekken met medewerkers organiseren. Deel vervolgens de uitkomsten ook met de voltallige achterban.

En let tijdens de gesprekken vooral hierop:

Spreek eerst met de bestuurder af hoe jullie het onderhandelingsproces willen voeren en hoe jullie de uitkomsten gaan delen met de achterban. Begin daarna pas met de inhoudelijke gesprekken.
Let op dat u niet alleen maar onderhandelt over een beter salaris. Natuurlijk is salaris een van de belangrijkste arbeidsvoorwaarden, maar een aantrekkelijke vakantieregeling, auto of fiets van de zaak en scholingsbeleid is voor het personeel ook belangrijk.
Heeft de bestuurder veel haast? Niet te veel van aantrekken. Een goede arbeidsvoorwaardenregeling is van groot belang voor uw organisatie en hoeft niet binnen één dag klaar te zijn.

Een succesvol onderhandeltraject levert mogelijk meer geïnteresseerde medewerkers voor de OR op. Zorg daarom voor goed afgestemde communicatie met de achterban (en let hierbij ook op de afspraken die u met de bestuurder heeft gemaakt).