Rechten (OR) bij arbeidsomstandigheden

De ondernemingsraad heeft veel rechten als het gaat om arbeidsomstandigheden (Arbo). Nu we allemaal langer moeten doorwerken is vitaliteit en een gezonde en veilige werkplek in belang toegenomen en arbo als thema nóg belangrijker geworden. De OR heeft op het gebied van arbo een bevorderende taak, wat wil zeggen dat de OR opkomt voor de belangen van de medewerkers. Deze checklist gaat in op de rechten van de OR vanuit de Wet op de ondernemingsraden (WOR) en Arbowet en hoe de OR op een effectieve manier die invloed kan uitoefenen.

Algemeen

De Arbowet geeft aan dat de werkgever moet overleggen met de OR over het arbeidsomstandighedenbeleid en de uitvoering ervan. Hierbij moet actief informatie worden uitgewisseld. De OR heeft alle rechten conform de WOR als het om arbeidsomstandigheden gaat, zoals advies- en instemmingsrecht. De faciliteitenregeling is ook van toepassing. De OR kan met toestemming van de bestuurder een vaste commissie instellen. De taak en samenstelling van deze VGWM (veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu) wordt vastgelegd in het instellingsbesluit. Aan een vaste commissie mogen niet-gekozen leden worden toegevoegd mits de OR in de meerderheid blijft. Hiermee kan de commissie extra kennis in huis halen. De OR mag externe adviseurs inhuren voor advies of om een onderzoek uit te voeren. Bij complexe vraagstukken kan dit zinvol zijn de slagvaardigheid van de OR verhogen.

De OR mag (een deel) van zijn rechten overdragen aan een vaste commissie. De leden zijn specialisten en kunnen bijvoorbeeld zelfstandig instemming verlenen met RI&E en het plan van aanpak. Dat verhoogt de effectiviteit van de OR.

Bespreking algemene gang van zaken

Veel arbo-onderwerpen zijn complex. Zorg er daarom voor dat je als OR vroegtijdig betrokken bent bij het opstellen van het arbo-beleid, zodat je als OR optimaal invloed kan uitoefenen. Maak van arbeidsomstandigheden een apart agendapunt bij de bespreking van de algemene gang van zaken. Vraag naar de RI&E en het plan van aanpak, vraag naar de toelichting bij de sociale kengetallen zoals verzuimcijfers, in- en uitstroom van personeel en het aantal werknemers met een tijdelijk contract. En vraag ook naar eventuele veranderingen en aanpassingen van het arbo-beleid met het oog op het advies- en instemmingsrecht dat de OR heeft bij arbeidsomstandigheden. De OR kan dan met de bestuurder procedure-afspraken maken.

Informatierecht

Als het om arbeidsomstandigheden gaat, kan de OR informatie opvragen bij de bestuurder voor het uitoefenen van de taak. Denk hierbij aan ongeval cijfers of de uitkomst van een milieuonderzoek. Uiteraard moet de OR dit verzoek wel motiveren en er daadwerkelijk mee aan de slag gaan.

Adviesrecht

Binnen het adviesrecht zijn er onderwerpen die direct invloed hebben op de arbeidsomstandigheden. Denk eens aan een belangrijke investering, een nieuwe technologische voorziening of wijziging van de vestigingsplaats. Wees bij een aanpassing in de organisatie alert op factoren die de werkdruk verhogen: dit is een arbeidsrisico waar de OR aandacht aan moet besteden. Gebruik bij een adviesaanvraag eens de 5 A’s:

arbeidsplaatsen;
arbeidsverhoudingen;
arbeidsinhoud;
arbeidsvoorwaarden;
arbeidsomstandigheden.

Vraag je af: wat verandert er door het voorgenomen besluit op deze gebieden en welke maatregelen worden er genomen, wat betekent dat voor het personeel en hoe kan de OR hierop invloed uitoefenen.

Instemmingsrecht

De ondernemingsraad heeft volgens artikel 27 lid 1 van de WOR instemmingsrecht bij het instellen, aanpassen of beëindigen van regelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden, verzuim en re-integratie. Dat geldt in ieder geval voor:

de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en plan van aanpak (pva);
de taken en benoeming van de preventiemedewerker;
de keuze van en het contract met de arbodienst;
de toegang van de bedrijfsarts tot de werkplek;
de inrichting van de interne arbodienst;
de regeling voor toegang tot de bedrijfsarts;
de regeling voor het recht op een second opinion van medewerkers bij een geschil met de bedrijfsarts;
het laten verrichten van een aanstellingskeuring;
beleid en procedures omtrent persoonlijke beschermingsmiddelen;
de organisatie van bedrijfshulpverlening;
de verplichtingen rond gevaarlijke installaties.

De bestuurder heeft bij het aangaan van een contract met de arbodienst de keuze tussen de maatwerk- en vangnetregeling. Als er alleen een bedrijfsarts wordt ingehuurd (maatwerk) heeft de OR overeenstemmingsrecht. De bestuurder heeft daarbij geen beroepsmogelijkheid. Als de OR geen toestemming geeft moet de vangnetregeling (gecertificeerde arbodienst) worden toegepast.

Arbeidsinspectie

De arbeidsinspectie houdt toezicht op de naleving van gezonde en veilige werkomstandigheden en een eerlijke betaling. Inspectie kan plaatsvinden op eigen initiatief, naar aanleiding van een klacht of ongeval. Bij het overtreden van de wet kan de inspectie handhavend optreden. De OR is op grond van de Arbowet een serieuze partij voor de arbeidsinspectie en heeft een aantal rechten:

de OR kan mag de inspecteur vergezellen bij een inspectiebezoek;
de OR kan met de inspecteur een gesprek onder vier ogen voeren;
de OR kan de arbeidsinspectie verzoeken een onderzoek te verrichten waaraan de arbeidsinspectie zo spoedig mogelijk gehoor aan moet geven;
de OR ontvangt een afschrift van een inspectie- en ongevalsrapport van de arbeidsinspectie. In de praktijk wordt de werkgever verzocht de OR in kennis te stellen.
de OR kan (net als de werkgever) in beroep gaan tegen een beslissing van de arbeidsinspectie.

Zorg ervoor dat in de organisatie bekend is wie de OR-leden zijn en hoe ze te bereiken zijn. Als er onverwacht een inspectie plaatsvindt weet de receptie in ieder geval de OR te vinden. Het is een gemiste kans als de OR pas achteraf geïnformeerd wordt en de inspecteur niet kan vergezellen.

Bevorderende taken

Arbeidsomstandigheden is een van de bevorderende taken. Concreet betekent dit dat de OR daar actief mee aan de slag moet gaan. Ga eens kijken op een aantal afdelingen en vraag de medewerkers hoe ze het arbobeleid ervaren en of de maatregelen uitvoerbaar zijn. Is er een actuele RI&E en een bijgewerkt plan van aanpak? Kijk in de OR wie zich actief willen bezighouden met het onderwerp, richt een VGWM-commissie op en ga aan de slag. Communiceer de resultaten naar de achterban en laat zien dat je hun veiligheid en welzijn belangrijk vindt.