Winstdelingsregeling

Wat is een winstdelingsregeling?

Een winstdelingsregeling laat werknemers meedelen in de winst van de organisatie. Dit vormt dan een variabele, extra beloning in goede tijden. Vallen de resultaten tegen, dan is er ook geen uitkering. Winstdelingsregelingen zijn alleen van belang voor commerciële bedrijven in de profitsectoren.

De werkgever kan verschillende motieven hebben voor een winstdelingsregeling, namelijk:

• binding van werknemers;
• stimuleren van prestaties;
• beperken van de risico’s van te hoge loonkosten in slechte tijden.

De inrichting van de winstdelingsregeling dient aan te sluiten op de doelstellingen, die er mee worden beoogd. De regeling bevat in ieder geval de volgende elementen:

1. De definitie van de winst. Het meest eenvoudig is het netto resultaat na belasting volgens de goedgekeurde jaarrekening voor de onderneming die is voorzien van een accountantsverklaring. Winst kan echter ook anders worden gedefinieerd. Denk daarbij aan het bedrijfsresultaat, de EBITDA of de winst uit de ‘normale’ bedrijfsexploitatie zonder bijzondere baten en lasten. Ook kan een winstdelingsregeling volgens een bepaalde formule pas in werking treden boven een bepaald niveau. Verder kan de regeling worden beperkt tot één bepaald bedrijfsonderdeel.
2. De vorm van de winstuitkering zelf. Dit kan gebeuren in geld, maar bijvoorbeeld ook in aandelen of opties.
3. De verdeling van de winstuitkering over de werknemers. Het meest eenvoudig is een percentage van het maandsalaris voor iedereen. Er kunnen echter ook allerlei verfijningen worden aangebracht. Bijvoorbeeld groepen werknemers in lagere functies, die weinig invloed hebben op de financiële resultaten, niet te laten meedelen in de winst.

Kijk bij een regeling ook naar de positie van werknemers die in de loop van het jaar binnen komen of weggaan. Een pro rata winstuitkering voor vertrekkende werknemers lijkt daarbij redelijk. Dit is minder vanzelfsprekend voor werknemers die net binnen zijn gekomen en dus nog weinig invloed hebben gehad op de resultaten.

Beloningen

Een winstdelingsregeling kan ook kenmerken krijgen van andere vormen van variabele en/of prestatiebeloning. De winstdelingsregeling hoeft bijvoorbeeld niet alleen gekoppeld te zijn aan het behalen van een of andere vorm van winst, maar kan tegelijkertijd ook gekoppeld zijn aan andere doelstellingen met een gunstige invloed op de bedrijfsresultaten. Denk bijvoorbeeld aan besparen op kosten of behalen van omzettargets. In het algemeen keert een winstdelingsregeling niet uit als er geen winst is. Dit is het verschil met prestatiebeloning, die individuele werknemers kunnen krijgen ondanks slechte bedrijfsresultaten in het algemeen.

Als een winstuitkering jarenlang structureel wordt uitgekeerd, dan wordt deze stilzwijgend een onderdeel van de vaste beloning van de arbeidsovereenkomst. Hierop kan de werkgever dan niet meer terug komen. Vergelijk dit met de 13^e maand, die bijna altijd een vast onderdeel vormt van de arbeidsovereenkomst.

Een uitkering in geld volgens een winstdelingsregeling wordt belast als loon. Voor uitkeringen van aandelen en/of opties geldt soms een gunstiger fiscaal regime.

Een winstdelingsregeling beoordelen

In de eerste plaats moet de OR kijken naar de doelstellingen van de regeling, zoals hiervoor opgesomd. Rekenregels moeten aansluiten bij deze doelstellingen. Verder moet de OR beoordelen of de winst en eventueel ook andere doelstellingen die de grondslag vormen voor de winstdelingsregeling voldoende objectief kunnen worden vastgesteld.

Uitgangspunt is winst volgens de goedgekeurde jaarrekening. Hierbij kan de OR te maken krijgen met de volgende problemen:

• Boekhoudregels maken het mogelijk om de winst in een bepaald boekjaar enigszins te ‘dempen’. Bijvoorbeeld een onderneming treft grote voorzieningen voor toekomstige uitgaven, die in één keer ten laste van het resultaat worden gebracht. Achteraf kan dan ook nog blijken dat deze voorzieningen te ruim waren.
• De OR kan aan de bestuurder of de accountant vragen om een berekening van de ‘genormaliseerde winst’ uit de normale bedrijfsexploitatie zonder buitengewone lasten en/of voorzieningen. Bij een belangrijk verschil met het eindresultaat kan de OR vragen om de winstdelingsregeling hiervoor te corrigeren. Overigens zullen buitengewone baten dan ook niet meetellen.
• Werkmaatschappijen van concerns zijn soms vrijgesteld van het opmaken van een jaarrekening. De OR zal dan af moeten gaan op de schriftelijke opgave van de financiële bijdrage van de werkmaatschappij aan het concern.
• Indien de winstdelingsregeling geheel of gedeeltelijk is gebaseerd op het bereiken van andere doelstellingen zoals bijvoorbeeld een omzet target, dan moet de OR af kunnen gaan op betrouwbare managementrapportages over deze onderwerpen.

Grotere bedrijven zijn verplicht om de beloning van de bestuurders te rapporteren in de toelichting op de jaarrekening. Vergelijk de ontwikkeling van de bonussen voor de bestuurders met die van de winstuitkering. Stel als OR vragen als deze ontwikkelingen van elkaar afwijken.

Rechten en plichten

Een winstdelingsregeling kan een onderdeel vormen van een cao. In dat geval heeft de OR alleen een toezichthoudende taak op de correcte uitvoering daarvan volgens artikel 28 lid 1 van de WOR. In de tegenovergestelde situatie is het instellen, wijzigen, opschorten of afschaffen van een winstdelingsregeling instemmingsplichtig volgens artikel 27.1.c. Het instemmingsrecht heeft geen betrekking op de jaarlijkse vaststelling van de hoogte van de uit te keren vergoedingen. Wel heeft de OR ook in deze situatie een toezichthoudende taak op de juiste berekening van de vergoedingen volgens de bestaande regeling.

Verder moet de OR natuurlijk een goed inzicht hebben in de correcte berekening van de winst die de grondslag vormt voor de regeling. Deze is vermeld in de jaarrekening, die volgens artikel 31a.2 door de bestuurder aan de OR moet worden verstrekt. Indien een dochteronderneming is vrijgesteld van het opmaken van een jaarrekening, dan dient de bestuurder volgens artikel 31a.4 een opgave te doen van de financiële bijdrage van deze dochter aan het moederconcern. Het is gebruikelijk dat deze opgave is voorzien van een aantekening van de accountant. De onderbouwing van deze rapportage is echter veel beperkter in vergelijking met een jaarrekening. Indien de winstdelingsregeling is gebaseerd op andere elementen dan winst, dan dient de OR ook te vragen naar de managementrapportages die daar specifiek betrekking op hebben. De OR kan daarbij een beroep doen op de informatierechten, die zijn opgenomen in artikel 31.1 en artikel 31a.1 met betrekking tot het halfjaarlijkse overleg over de gang van zaken.

De OR in de praktijk

Een winstdelingsregeling past vooral in organisaties met sterk wisselende resultaten. Het is aan te raden om een winstdelingsregeling zo eenvoudig mogelijk te houden. Hoe ingewikkelder de rekenregels zijn, hoe groter de kans op moeizame discussies. Winst en eventuele andere doelstellingen moeten ook makkelijk en objectief meetbaar zijn.

Het uitsluiten van bepaalde groepen werknemers van de winstdelingsregeling kan beter worden voorkomen. Dit geeft vaak verschil van mening over de gewenste solidariteit binnen de onderneming.

Tenslotte moeten werknemers worden gewaarschuwd dat een winstuitkering in slechte jaren ook wel eens achterwege kan blijven en dus geen onderdeel vormt van de vaste beloningen. Bijvoorbeeld: een winstuitkering telt niet mee of in mindere mate mee voor het afsluiten van een hypotheek. Er moet altijd een goede balans blijven tussen de hoogte van de vaste beloning en de kans op een extra winstuitkering. Werknemers met hoge vaste lasten hebben vaak een voorkeur voor de zekerheid van een vaste beloning.

Een winstdelingsregeling is soms ingewikkelde materie. Schakel zo nodig een adviseur in. Vergeet niet om de bestuurder hiervan op de hoogte te stellen.